منابع آلاینده محیط زیست دریایی در استان خوزستان
ساحل ها که مرزهای اقیانوس ها و دریاها به درون خشکی و پیوند دهنده این دو می باشند،ناخواسته بیماری های هر دو سو را در خود جای داده اند و خود نیز کانون هایی برای گسترش انواع بیماری ها شده اند.با این تفاوت که پیکان این بیماری ها، به سوی خورها،خلیج ها،دریاها و اقیانوس ها نشانه رفته است.پایه تنگناهای محیط زیست دریایی و ساحلی در فشار بیش از حد به این محیط ها دانسته شده است.
در مقاله ای با عنوان " برآورد های جمعیت ساحلی" که در سال 1997 انتشار یافت،افزایش جمعیت ساحلی،شهرنشینی برخاسته از آن،روند و فرآیندهای صنعتی شدن و گردشگری جهانی،چهار پایه بنیادی ویرانی های محیط زیست ساحلی دریایی و زمینه ساز کاهش تنوع زیستی و نابودی اکوسیستم های طبیعی و زیبای این پهنه ها معرفی شده است. بر این پایه،درپایان سال 2000، حدود 60 درصد جمعیت جهان ( برابر با 3.7 میلیارد نفر ) در 60 کیلومتری ساحل استقرار داشته اند که بیش از کل جمعیت جهان در سال 1950 بوده است.
ساحل ها که مرزهای اقیانوس ها و دریاها به درون خشکی و پیوند دهنده این دو می باشند،ناخواسته بیماری های هر دو سو را در خود جای داده اند و خود نیز کانون هایی برای گسترش انواع بیماری ها شده اند.با این تفاوت که پیکان این بیماری ها، به سوی خورها،خلیج ها،دریاها و اقیانوس ها نشانه رفته است.پایه تنگناهای محیط زیست دریایی و ساحلی در فشار بیش از حد به این محیط ها دانسته شده است.
در مقاله ای با عنوان " برآورد های جمعیت ساحلی" که در سال 1997 انتشار یافت،افزایش جمعیت ساحلی،شهرنشینی برخاسته از آن،روند و فرآیندهای صنعتی شدن و گردشگری جهانی،چهار پایه بنیادی ویرانی های محیط زیست ساحلی دریایی و زمینه ساز کاهش تنوع زیستی و نابودی اکوسیستم های طبیعی و زیبای این پهنه ها معرفی شده است. بر این پایه،درپایان سال 2000، حدود 60 درصد جمعیت جهان ( برابر با 3.7 میلیارد نفر ) در 60 کیلومتری ساحل استقرار داشته اند که بیش از کل جمعیت جهان در سال 1950 بوده است.
تمرکز جمعیت-فعالیت در ساحل و صدها تنگنای برخاسته از آن به حدی است که برخی پیش بینی کرده اند، ساحل ها در حال مرگ هستند و با مرگ آنها،تمدن دریایی نیم هزاره اخیر نیز به پایان خواهد رسید و بشر به ناچار می‌بایست سمت و سو و جهت دیگر جغرافیایی را برای تمدن بعدی پیدا کند. در عین حال ساحل ها نوارهایی هستند که به دلیل موقعیت خود، گرانیگای تنش ها و بحران های بین المللی دولت های ساحلی نیز می باشند و همین ویژگی، این نوارها را حداقل در برخی از محورها، برای زندگی ناامن می سازد.
با این مقدمه منابع آلاینده و تهدید کننده محیط زیست دریایی در استان خوزستان را می توان در 2 بخش از نظر منشاء معرفی کرد :
الف: آلودگی با منشاء خشکی
بخشی از این دسته آلاینده ها مربوط به واحدهای مستقر در سواحل و بخشی از مسافت های دورتر در سطح حوزه آبخیز سرچشمه گرفته و به دریا تخلیه می شوند، که عمدتا از 6 منبع به شرح زیر منشاء می گیرند :
1. توسعه شهری
شهرهای ساحلی استان خوزستان ، فاقد تصفیه خانه فاضلاب شهری می باشند به طوری که فاضلاب شهرهای آبادان و خرمشهر بدون تصفیه به رودخانه های اروندرود و بهمنشیر و فاضلاب شهرهای ماهشهر و بندرامام، به خور موسی تخلیه می شود.همچنین فاضلاب شهر هندیجان به رودخانه زهره و شهر شادگان به اراضی کشاورزی و تالاب شادگان تخلیه می شود.
2. صنایع و کارخانجات
در خصوص مراکز صنعتی باید گفت که ، پتروشیمی های منطقه ویژه اقتصادی ماهشهر دارای تصفیه خانه فاضلاب می باشند اما متاسفانه سیستم آنان کارایی لازم را ندارد و در نتیجه آلودگی های گوناگونی وارد خور موسی می شود. میزان فاضلاب بهداشتی مجتمع بندری امام خمینی برابر با 600 متر مکعب در روز می باشد و با اینکه این بندر دارای سیستم تصفیه فاضلاب است ، اما به دلیل عدم کارکرد مناسب این سیستم، مقادیر بعضی از پارامترها از حد استاندارد انحراف دارد چنانچه طبق مطالعات EBS صورت گرفته مشخص شد که مقادیر CODو BOD بیش از حد استاندارد است. میزان فاضلاب بهداشتی در بندر خرمشهر نیز برابر با 280 مترمکعب در روز می باشد و این بندر دارای یک پکیج هوادهی جهت جداسازی آب و نفت می باشد و فاضلاب بدون هیچ گونه تصفیه دیگری وارد اروندرود می شود. در نهایت لازم به ذکر است که مراکز و شهرک های صنعتی آبادان و خرمشهر نیز دارای سیستم تصفیه فاضلاب می باشند اما کارایی لازم را ندارند.
3. کارگاه های ساحلی
|
ردیف
|
نام شهرستان
|
کود شیمیایی
|
سموم کشاورزی
|
بخش مصرف کننده
|
میزان زهاب تولیدی (متر مکعب در سال)
|
|||||
|
نام
|
میزان مصرفی (تن درسال)
|
نام
|
میزان مصرفی (تن درسال)
|
کشاورزی
|
شیلات
|
سایر موارد
|
||||
|
1
|
هندیجان*
|
ازته
|
9000 تن
|
حشره کش
|
1250
|
*
|
-
|
-
|
-
|
|
|
فسفاته
|
4000 تن
|
قارچ کش
|
1000
|
*
|
-
|
-
|
-
|
|||
|
-
|
-
|
علف کش
|
15000
|
*
|
-
|
-
|
-
|
|||
|
2
|
بندر ماهشهر**
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
|||
4. فعالیت های کشاورزی
* با توجه به عدم وجود سیستم زهکشی و کانال کشی در شهرستان، زه آب قابل محاسبه نمی باشد. امام میزان آب مصرفی در هر هکتار حدود 7000 متر مکعب در سال برآورد می گردد.
** اداره جهاد کشاورزی شهرستان بندر ماهشهر طی نامه شماره 32-56/14 مورخ 18/1/89 اعلاام نموده است که این شهرستان فاضلاب کشاورزی ندارد
همچنین حوضه هندیجان از نظر کشاورزی قابل توجه و دارای اهمیت است چنانچه در سال 1385 میزان مصرف انواع کود شیمیایی در حوضه هندیجان 22149 تن به ترتیب اوره،پتاس و فسفر بوده است. همچنین بالغ بر 10734 لیتر آفت کش شامل حشره کش،کنه کش و قارچ کش و علف کش نیز در سال 1385 مصرف گردیده است.
وضعیت فاضلاب های کشاورزی شهرستانهای حاشیه آبهای ساحلی کشور- استان خوزستان شهرستان آبادان
|
ردیف
|
نام شهرستان
|
کود شیمیایی
|
سموم کشاورزی
|
بخش مصرف کننده
|
توضیحات
|
||||||
|
نام
|
میزان مصرفی (تن درسال)
|
نام
|
میزان مصرفی (تن درسال)
|
کشاورزی
|
شیلات
|
سایر
موارد
|
|||||
|
1
|
آبادان
|
اوره
|
150 تن
|
حشره كش
|
265 ليتر
|
*
|
-
|
-
|
دروسبان – سوين – دسيس- ديكلروس – ديازنيون – التكليت – كنفيدور – اتيون
|
||
|
فسفات
|
200 تن
|
علف كش
|
3843 ليتر
|
*
|
|
|
پاراكرات – نابواس – گلافوزيت
|
||||
|
NPK
|
22
|
كنه كش
|
417 ليتر
|
*
|
|
|
اورتوس-تترادينون – نيورون
|
||||
|
كود آبي
|
5/3
|
قارچ كش
|
2 كيلومتر
|
*
|
|
|
مانكورب – ترپتين ام
|
||||
|
ريزمغذي
|
2
|
|
|
*
|
|
|
|
||||
وضعیت فاضلاب های کشاورزی شهرستانهای حاشیه آبهای ساحلی کشور- استان خوزستان شهرستان خرمشهر
|
ردیف
|
نام شهرستان
|
کود شیمیایی
|
سموم کشاورزی
|
بخش مصرف کننده
|
میزان زهاب تولیدی (متر مکعب در سال)
|
||||
|
نام
|
میزان مصرفی (تن درسال)
|
نام
|
میزان مصرفی (تن درسال)
|
کشاورزی
|
شیلات
|
سایر موارد
|
|||
|
1
|
خرمشهر
|
اوره
|
4/3034
|
تاپيك
|
2500 ليتر
|
|
|
|
3/0
|
|
فسفات
|
800/586
|
توفوردي
|
5000 ليتر
|
|
|
|
3/0
|
||
|
-
|
-
|
شواليه
|
10 ليتر
|
|
|
|
3/0
|
||
|
|
|
آپيروس
|
20 ليتر
|
|
|
|
3/0
|
||
|
|
|
ديازنيون
|
200 ليتر
|
|
|
|
3/0
|
||
|
|
|
دورسبان
|
300 ليتر
|
|
|
|
3/0
|
||
5. تاسیسات ساحلی
6. استخرهای پرورش ماهی و میگو
مراکز تکثیر و پرورش در طول سواحل استان شامل 10 مزرعه پرورش میگو به مساحت 40 هکتار و 113 مزرعه پرورش میگو در چوئبده به مساحت 2000 هکتار می باشد که از آب شور استفاده می نمایند و به طبع؛ آلایندگی ناشی از پساب این واحدها در نهایت محیط دریایی را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
ب: آلودگی با منشاء دریایی :
1. تردد شناورها
طبق بررسی های انجام گرفته در استان خوزستان حدود 15 بندر بزرگ تجاری؛صیادی؛نفتی و نظامی و حدود 80 اسکله کوچک و بزرگ با کارکردهای متنوع وجود دارد و تعداد 1444 فروند قایق و 609 فروند لنج صیادی با ظرفیت های مختلف بین 20-3 تن؛50-21 تن و بالای 50 تن در سواحل استان به ثبت رسیده است که در ادامه به معرفی اجمالی بنادر امام خمینی،خرمشهر و آبادان می پردازیم.
بنادر و اسکله های مهم استان خوزستان عبارتند از: بندر امام خمینی، بندر خرمشهر، بندرآبادان، نهر قصر، چوئبده، ابوفلوس، خور جعفری، خور دورق، ، بندر صادراتی نفت ماهشهر، هندیجان،سجافی؛ بحرکان؛فجر؛سمایلی؛بنادر نظامی سپاه ؛ مرزبانی نیروی انتظامی و ارتش و ...
بندر امام خميني
در اين بندرکشتي هاي بزرگ اقيانوس پيما مي توانند پهلوگيري نمايند. مساحت کل بندر 1041 هکتار،ظرفيت پذيرش کالا 37 ميليون تن در سال عمقمناسب براي پهلوگيري کشتي ها 14 متر ،طول خطوط داخلي راه آهن 120 کيلومتر ،تعداداسکله ها 37 پست اسکله فعال به طول 7 کيلومتر
مجتمع بندري خرمشهر
مساحت کل بندر 230 هکتار، ظرفيت پذيرش کالا 5/2 ميليون تندر سال، ،مساحت انبارهاي سقف 125600 مترمربع ، طول خطوط داخلي راه آهن 15 کيلومتر ،تعداد اسکله ها 11 اسکله فعال و 7 اسکله درحال . اين بندر داراي بزرگترين پايانه مسافريدريايي کشور و دومين بندر کانتينري کشور است.
بندر آبادان
مساحت بندر 6/5هکتار ، مساحت انبار سقف 2 هزار متر مربع ، مساحت محوطه بار انداز 26 هزار مترمربع، توانايي جابجايي 200 مسافر در روز
2. فعالیت های نظامی
مرزهای خشکی و دریایی استان خوزستان؛ در مجموع نظامی ترین مرزهای کنونی کشور می باشند.یگان های گوناگون نیروی دریایی جمهوری اسلامی ایران مستقر در کرانه های ماهشهر؛ پادگان عین خوش؛پادگان تیپ یکم لشکر ولیعصر ( عج )؛ پادگان تیپ 2 لشکر 92 زرهی؛ پادگان حمید؛ پادگان دژ؛ پایگاه منطقه سوم دریایی امام حسین؛پایگاه نیروی دریایی خرمشهرو ... نوار مرزی و ساحلی خوزستان را تا سال 1385 به نظامی ترین استان کشور تبدیل کردند. با همه این تفاسیر؛ انجام مانورهای نظامی و تردد شناورهای نظامی در منطقه باعث گردیده که یکی از عوامل آلودگی و تهدید حیات دریایی فعالیت های نظامی باشد.
3. بهره برداری و استخراج نفت
در فلات قاره خلیج فارس حدود شش میلیارد بشکه ذخیره نفتی وجود دارد و در واقع حدود 23 تا 25 درصد منابع نفتی کشورهای نفت خیز ؛ زیر بستر خلیج فارس قرار گرفته است که به تبع آن انواع آلودگی های ناشی از استخراج و حمل و نقل و بهره برداری اکوسیستم منطقه را تحت تاثیر قرار خواهد داد و با توجه به وجود بنادر و پایانه های مهم نفتی در استان خوزستان که نفت خام و مشتقات آن و نیز فرآورده های پتروشیمی؛ از طریق آنها جابه جا می گردد؛ خطرات بسیاری منطقه را تحت شعاع قرار می دهد.
