نام منطقه
پناهگاه حيات وحش شادگان
- تاریخ تاسیس منطقه از ابتدا تا کنون
این منطقه در سال 1351 به عنوان پناهگاه حيات وحش اعلام گرديده است.
- موقعیت عمومی منطقه
اين تالاب با طول جغرافيايي 48 درجه و 17 دقيقه تا 48 درجه و 50 دقيقه و عرض جغرافيايي 30 درجه و 17 دقيقه تا 30 درجه و 58 دقيقه در انتهاي جنوب غربي ايران در جنوب استان خوزستان قرار داشته و از شمال به اهواز از غرب به رودخانه كارون وجاده آبادان – اهواز از جنوب به رودخانه بهمنشير و خليج فارس و از شرق به خورموسي و خورغزلان در خليج فارس محدود مي شود.
- وسعت منطقه
وسعت این منطقه 328495 هكتار است.
- ویژگی و سیمای عمومی منطقه (شامل وضعیت توپوگرافی، چشم انداز، پوشش گیاهی، وضعیت عمومی حیات وحش و گونه های شاخص و کریدور ها)
تالاب و پناهگاه شادگان در اراضي پست جلگه يا دشت خوزستان و در ناحيه جنوب غربي كشور واقع شده است. اين دشت توسط رسوبات آبرفتي پوشيده تالاب نيز پوشيده از رسوبات آبرفتي است. تالاب شادگان تالابي دائمي با آب شيرين، شور و لب شور است . عمده ترين منبع تأمين كننده آب تالاب، رودخانه جراحي بوده و علاوه بر آن آب تالاب از طريق رودخانه كارون، جراحي و جزر و مد دريا از طريق خورهاي ساحلي منتهي به تالاب همچون خور دورق، خور قناقه، خور ملح ، خوركويرين و... تأمين مي شود. ارتفاع تالاب از سطح دريا 7-5 متر مي باشد. تالاب شادگان اكوسيستمي ايده آل در منطقه بوجود آورده است بطوري كه مي توان آن را يك ذخيره گاه تلقي كرد. وجود پوشش گياهي انبوه آن علاوه بر تامين علوفه و غذاي مورد نياز وحوش و پرندگان و آبزيان موجود, سبب بوجود آمدن مامن و پناهگاهي عالي براي حيات وحش منطقه شده است. جوامع گياهي تالاب شادگان گونه هاي عمده چولان (جگن) , بردي(لوئي), ني (قصب), علف شور مي باشد. گونه هاي ديگر آن نيز به لحاظ تجمع و همزيستي ويژه خود جوامع گياهي متنوعي را بخصوص در لابلاي جوامع گياهي ياد شده بوجود آورده كه گياهان آلاله آبي و نيلوفر آبي از اين نوع محسوب مي شوند. در حاشيه تالاب شادگان و در اراضي خشك حاشيه گياهان مرتعي (بوته اي ) چون كنگر وحشي, يولاف, سوروف, خارشتر, شوره, گل رنگ وحشي ديده مي شوند علاوه بر گونه هاي فوق الاشاره گونه هاي درختي و درختچه اي از نوع گز و درخت نخل را در حاشيه تالاب كه اهميت اقتصادي تعيين كننده اي در شادگان دارند نيز مشاهده مي گردد. حيات وحش تالاب عمدتاً پرندگان و سپس ماهيان و ساير آبزيان را شامل ميشود. هر ساله تعداد بيشماري از گونه هاي مختلف پرنده هاي آبزي و كنار آبزي با شروع فصل پائيز ( و يا اواسط آن) از نقاط سرد شمالي بسوي اراضي مناطق جنوبي تر و گرمسير بمنظور زمستان گذراني, مهاجرت مي نمايند. تالاب شادگان از اين جهت يكي از مهم ترين زيستگاههاي تالابي بشمار مي آيد. پرندگان مهاجر تالاب شامل انواع اردك ها, مرغابيها, غازها, قره غازها, پليكان ها و فلامينگو است. اغلب اين پرندگان حلال گوشت و قابل استفاده ميباشند. از 495 گونه پرندگان شناسايي شده در كشور 154 گونه آن در تالاب وجود دارد كه برخي از آنها عبارتند از اردك مرمري و گيلانشاه خالدار كه از پرندگان نادر جهان محسوب مي شوند. از انواع ديگر پرندگان مي توان ميوه خور, ليكوتالابي, چنگر, انواع كاكائي, خروس كولي, فلامينگو, تنجه و خوتكا و ... را نام برد. از آبزيان تالاب حدود 36 گونه ماهي در اين تالاب شناسايي شده كه مهمترين آنها عبارتند از : ماهي بني،ماهي حمري،ماهي گتان، ماهي برزم،ماهي شيربت ،ماهي شلج ،ماهي هامور، ماهي كپور معمولي و كپور رنگي و كپور سرگنده و كپور آينهاي, ماهي بياح ،ماهي شانك،ماهي پيكو،كفشك ماهي و ماهي صبور علاوه بر ماهيان قابل مصرف فوِق الذكر انواع ماهيان و آبزيان غير قابل مصرف مانند گربه ماهي ،بوشلمبو، مارماهي و كوسه ماهي در نقاط مختلف آبي منطقه نيز وجود دارد. پستانداران اين تالاب ارزشمند نقش اكولوژيك قابل توجهي در تالاب را بعهده دارند. اين جانوران با تنوع گونه هاي خود در تمام نقاط تالاب زيست مي كنند و با شرايط مختلف آن سازگاري يافته اند. پستانداران خشكزي تالاب عبارتند از : گرگ،گراز،روباه،انواع موش، شغال ، راسو و كفتار . شايان ذكر است كه انواع دوزيستان و خزندگان در حاشيه تالاب وجود داشته كه برغناي آن ميافزايند. بديهي است اين جانوران بعنوان طعمه در پايداري اكوسيستم تالابي شادگان نقش بسزائي دارند. از مهمترين منابع تامين كننده آب اين تالاب, آبهاي ورودي از رودخانه جراحي, نهر بحره, مسيل مالح, بارندگيهاي زمستانه و مقدار آبي است كه از طريق جزر و مد خليج فارس تامين مي شود. در فصل پرآبي رودخانه كارون (از طريق نهر مارد) و رودخانه جراحي (از طريق نهرهاي مختلف چون نهر عطش و رگبه و ...) و آبهاي خليج فارس (از طريق خوردورق , خور سلج و ...) وارد تالاب شادگان مي گردد. به همين دليل بخش شمالي تالاب شادگان داراي آب شيرين و بخش مياني و جنوبي آن به علت مجاورت با خورهاي خليج فارس (خوردورق) به ترتيب داراي نواحي آب لب شور و شور مي باشد و اين امر موجب مي شود كه ماهيان آب شيرين و آب شور در اين تالاب مشاهده شود.بدين ترتيب با پديد آمدن اكوسيستم هاي متنوع موجبات بوجود آوردن اجتماعات متنوع در اين تالاب فراهم گرديده است.
- جاذبه های اکوتوریستی
- اکوسیستم غنی تالابی و جزر و مدی
- گردشگری ساحلی
- وجود حیات وحش غنی جانوری و گیاهی
- وضعیت عمومی اقتصادی و اجتماعی
علاوه بر ارزشهاي اكولوژيك تالاب شادگان كه خود به تنهائي قابل ملاحظه و تعمق ميباشد بعنوان منشأ حركت و اقدام مقتضي در جهت حفاظت آن و بعبارتي بهره وري معقول همراهباحمايت جدي از تالاب قرار گيرد، و لذا ارزشهاي اقتصادي و اجتماعي و فرهنگي متنوعي بر آن متصور است. اين تالاب از نظر توليد علوفه حائزتوجه زيادي است زيرا با ذخيره عظيم پوشش گياهي خود و داشتن گونه هاي خوش خوراك يكي از منابع اصلي تأمين علوفه دامي در منطقهاست .تالاب شادگان داراي ذخيره غذائي حدود 900 هزار تن علوفه در سال است .اين منبع همواره تامين كننده هزاران دام محلي و دامهاي اطراف منطقه بوده است اهالي شادگان (بخش روستانشين)با تهيه علوفه و تغذيه دامها از يكسو و فروش لبنيات حاصله مختلف از سوي ديگر،وابستگي شديد اقتصادي به تالاب دارند. وجود ذخيره قابل توجه ماهيان شيلاتي در آبهاي تالاب و صيد آن ها توسط صيادان بومي جهت تغذية خانوادگي، فروش در بازار اشتغال و رونق اقتصاد خانواده هاي روستائي را بهمراه دارد. حضور هزاران مرغابي در آبهاي هور شكار آنها توسط حاشيه نشينان هم در تأمين پروتئين مورد نياز و هم در رونق اقتصادي اهالي نقش عمده و تعيين كننده اي دارد . عرصه آبي هور شادگان در مواقع سيلابي شدن رودخانه هاي جراحي و مارون بدليل پذيرش مقادير عظيمي از آبهاي مازاد و كنترل آن نقش بسيار مؤثري در مهار سيلاب ها و كاهش اثرات تخريبي آن داشته و دارد . همين امر از ديدگاه اقتصادي و اجتماعي حائز توجه جدي بوده و بعنوان يك ويژگي حيات بخش در منطقه مورد توجه قرار مي گيرد.وجود تعداد قابل توجهي از پرندگان بومي و مهاجر همچنين هنگام پرآبي ، وجود مناظرسبز و شاداب تالابي از لحاظ زيباي شناختي و اكوتوريستي حائز توجه واهميت فراوان است. همچنين به لحاظ استعداد و پتانسيل وافر اين تالاب از آن به عنوان يك كانون پژوهش و تحقيق نيز مي توان نام برد كه هر ساله تعداد زيادي از دانشجويان و افراد علاقمند به تحقيق را به سوي خود جلب مي نمايد.
- تعارضات مهم منطقه
- كاهش آب ورودي از شريان اصلي تالاب (رودخانه جراحي) به درون آن بدليل ايجاد سدهاي مخزني در بالا دست و ايجاد طرح هاي وسيع آبياري و زهكشي اراضي بالادست بدون مطالعه و ارزيابي دقيق زيست محيطي و در نظر گرفتن حق آبه مناسب براي تالاب
- وجود خطوط لوله انتقال نفت و فرآورده هاي آن از درون تالاب
- ايجاد جاده هاي ارتباطي در درون پناهگاه شامل جاده آبادان- سر بندر- جاده اسكله خوردورق- جاده ابوخضير، جاده پاسگاه انتظامي خور گوبان،ايستگاه متروكه خط آهن و احداث باند دوم جاده آبادان – ماهشهر و ايجاد جاده براي تعويض خطوط لوله فرآورده هاي نفتي
- احداث خط انتقال برق فشار قوي در تالاب
